گزارش از محمدامین افشارپور/نیروی انسانی نخبه عامل اصلی رشد و توسعه هر جامعه ای است و قطعا خروج سرمایه های انسانی در دهه های گذشته در کنار دیگر عوامل اقتصادی برای ایران زیان بار بوده و شکار آن بیشتر از هر سرمایه ای برای کشورهای جذب کننده، سود آوری داشته است.
صنعت نقش مهم و اساسی در اقتصاد دارد و صنایع، محرکان اصلی رشد اقتصادی بلند مدت و پایدار و عامل موفقیت و نوآوری کشورها محسوب می شود که در پی آن ارزش افزوده ایجاد و بیش از سایر بخش های اقتصادی اشتغالزایی خواهد شد.

**صندلی دانشگاه یا سکوی پرتاب
چندین دهه است که مهاجرت به خارج از کشور وجود دارد و یک دغدغه محسوب می شود تا جایی که به گفته کارشناسان امر، هدف بسیاری از جوانان از نشستن بر صندلی دانشگاه های مطرح کشور تنها استفاده از آن کرسی بعنوان سکوی پرتاب به خارج از کشور است و بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه های مطرح اکنون در خارج از کشور مشغول فعالیت و یا تحصیل هستند و متاسفانه اغلب این افراد دیگر به ایران باز نمی گردند.
یکی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف به خبرنگار ایرنا گفت: هدف اغلب هم دوره ای های من در این دانشگاه تنها فارغ التحصیلی و پذیرش در کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا و اروپا است.
وی که خواست نامش در خبر اشاره نشود افزود: دانشجویان دانشگاه های صنعتی شریف، امیرکبیر و تهران شانس بیشتری برای پذیرش در کشورهای خارجی دارند و به همین دلیل تلاش اغلب نخبگان کشور، راهیابی به این دانشگاه ها و در پی آن خروج از ایران است.
او می گوید: قریب به اتفاق دانشجویان این دانشگاه ها در ترم های پایانی به دنبال روش های مختلف پذیرش شغلی و تحصیلی در آمریکا و اروپا هستند.
این دانشجو مدعی شد که هدف دانشجویان دانشگاه های مطرح کشور از پذیرش در کشورهای اروپایی و امریکا تنها ادامه تحصیل نیست بلکه ادامه تحصیل و زندگی مادام العمر در این کشورها است.

**هزینه در مبدا، بهره برداری در مقصد
خروج افراد تحصیلکرده و با استعداد، بیش از دیگر انواع مهاجرت ها می تواند به کشور لطمه وارد کند زیرا صدها میلیون تومان هزینه صرف تحصیل این افراد نخبه در داخل کشور می شود اما با مهاجرت آنها تخصص این افراد بدون هیچگونه سرمایه گذاری اولیه ای به توسعه اقتصاد، اشتغال و تولید کشورهای مقصد منجر خواهد شد و بعد از خروج این نخبگان صدمات غیرقابل جبرانی بر پیکره اقتصاد کشورهای مبدا نیز وارد می آید و اگر این رویه تداوم داشته باشد زمانی خواهد رسید که نیروی ماهر و متخصص در این کشورها کیمیا خواهد شد.
در سال ها و خصوصا ماه های اخیر موج جدیدی از مهاجرت افراد کارآفرین و صنعتگران گریبان کشور و استان فارس را گرفته و این نخبگان و مولدین کار و اشتغال نه به مقصد آمریکا و اروپا بلکه به سمت همسایگان منطقه ای و حاشیه خلیج فارس ایران را ترک و علم و دانش و سرمایه خود را صرف ارتقای سطح اقتصادی کشورهای جاذب می کنند.
در دولت یازدهم تلاش های زیادی برای ارتباط ایرانیان خارج از کشور با داخل و جلوگیری از خروج تحصیل کرده های داخلی ایجاد شده و لازم است در استان فارس نیز با حمایت از شرکت های دانش بنیان و رفع موانع تولید و صادرات آنها این مخترعان و نوآوران را به ادامه فعالیت در کشور ترغیب و تشویق کرد.

**برچسب دوتابعیتی بر پیشانی سرمایه گذاران
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: متاسفانه در یکسال اخیر و بویژه ماه های گذشته، کارآفرینان و صنعتگران ایرانی سرمایه‌های خود را به امارات و ترکیه ‎برده اند.
علی اکبری خروج صنایع و شرکت های دانش بنیان را عارضه اقتصاد ایران دانست و گفت: متاسفانه برخی مسئولان، بسیاری از فعالان اقتصادی بخش خصوصی را فراری داده اند به گونه ای که در مقاطع مختلف به بهانه هایی مانند دوتابعیتی، جاسوس، سرمایه دار و مبارزه با فئودالیته و … این قشر را طرد و یا موانع بسیاری در مقابل آنها ایجاد کردند.
وی اضافه کرد: در ماه های اخیر در بسیاری از مناطق کشور نظیر کیش سرمایه گذاران سرمایه های خود را به کشورهای همسایه مانند ترکیه ،امارات و عمان منتقل کرده اند که متاسفانه موارد آن بسیار است.

**نفت رانت دارد نه توسعه
نماینده مجلس بدنه دستگاه های اجرایی را حجیم و بزرگ توصیف کرد و افزود: تمام منابع درآمدی کشور و اعتبارات حاصل از فروش نفت، صرف پرداخت حقوق و امور جاری می شود و بودجه برای مابقی مسائل باقی نخواهد ماند که این امر ضرورت سپردن امور به دست بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان در حوزه اقتصاد را بیش از گذشته به اثبات می رساند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان این که شرکت های دانش بنیان نیز باید اعتماد به نفس خود را بالا برند و شرایط کنونی کشور را درک کنند، گفت: اکنون شرایط کشور به گونه ای است که در پی سردادن یکسری شعارها و رفتارها هزینه هایی به کشور تحمیل شده که باید تمام اقشار جامعه این هزینه را تقبل کنند.
اکبری گفت: فارس در مقایسه با سایر استان های کشور صنعت قابل توجهی ندارد و سرمایه گذاری هایی چندانی در این حوزه صورت نگرفته و متاسفانه اندک صنایعی که در این استان وجود دارد اکنون با مشکلات جدی روبرو است.

** تولیدکنندگان محصولات دانش بنیان و اینترنشنال در صدر مهاجرین
استاد اقتصاد دانشگاه شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا وضعیت نامساعد اقتصادی کشور و به تبع آن استان فارس را عامل اصلی مهاجرت نخبگان و تولیدکنندگان به کشورهای دیگر دانست و گفت: اغلب فعالان حوزه اقتصاد و تولیدکنندگانی که اخیرا زمینه کار خود را به کشورهای دیگر منتقل کرده و یا در این فکر هستند محصولات بین المللی و فراگیر نظیر نرم افزار و محصولات دانش بنیان تولید می کنند.
حسین مرزبان افزود: برخی موضوعات در کشور ما نظیر سیستم مالیاتی،عدم ثبات نرخ ارز،سیاست های داخلی و خارجی و مسائل اجتماعی به کوچ صنعت و نیروی انسانی مبتکر دامن زده است.
وی ادامه داد: در گذشته اغلب فعالان حوزه اقتصادی ایران به امارات متحده عربی رفته و در این کشور فعالیت اقتصادی و تولیدی خود را توسعه می دادند و شرایط مساعد و امتیازات خوبی برای شرکت های ایرانی در این کشور وجود داشت اما در سالهای اخیر به دلیل مسائل سیاسی شرایط فعالیت در این کشور عربی برای تجار ایرانی سخت شده است.
وی اظهار داشت:عمان در سالهای اخیر زمینه مناسبی برای فعالیت اقتصادی ایرانیان فراهم کرده و به این علت بسیاری از نخبگان و صنعتگران ایرانی و استان فارسی جذب این کشور شده و همچنین ترکیه نیز وضعیت مناسبی برای فعالیت شرکت های دانش بنیان و تولیدکنندگان ایرانی فراهم کرده است.

**مسئولان فارس نخبگان و دانشگاهیان را باور ندارند
استاد دانشگاه شیراز فضای این استان را در حوزه اقتصاد،صنعت و تولید ترغیب کننده ندانست و گفت: دلایل زیادی در ایجاد فضایی کم رونق در صنعت و اقتصاد فارس دخیل است که از جمله آن می توان به عدم باور نخبگان بومی این استان برای مناصب ارشد مدیریتی فارس اشاره کرد.
وی افزود: تهیه طرح جامع کلانشهر شیراز در سالهای گذشته به استادان دانشگاه های اصفهان واگذار شد در صورتی که دانشگاه های مطرحی نظیر دانشگاه شیراز در داخل این استان وجود داشت که ظرفیت تهیه این طرح را دارا بود و همچنین شناخت بیشتری نیز از این شهر نسبت به دانشگاه های خارج استان داشت.
مرزبان بیان کرد: در سالیان گذشته تهیه طرح های جامع استان فارس از جمله طرح مطالعاتی اقتصادی شیراز و طرح آمایش استان فارس به شرکت ها و دانشگاه های اصفهان و تهران واگذار شد در صورتی که به دلیل بومی نبودن طراحان و عدم شناخت کافی،اکنون این طرح ها قابلیت اجرایی ندارد و تنها بودجه هدر رفته است.
وی ادامه داد: متاسفانه مسئولان دستگاه ها و نهادهای این استان از ظرفیت نخبگان و استادان دانشگاه های فارس در امور مختلف استفاده نمی کنند و اینگونه تصمیم ها و عدم باور به توانمندی های نیروی انسانی این استان از جانب مسئولان ارشد باعث شده تا نخبگان دانشگاهی این خطه ناامید باشند و رویای مهاجرت را در سر بپرورانند.

**گام اول، انتخاب استاندار توانمند
استاد اقتصاد دانشگاه شیراز ادامه داد: استاندار فعلی فارس مشمول طرح منع بکارگیری بازنشستگان است و بزودی باید فردی دیگر برای کرسی ارشد مدیریت فارس و نماینده عالی دولت در این استان گزینش شود که ضروری است مسئولان وزارت کشور فردی را برای این سمت برگزینند که شرایط لازم برای تصدی این پست را داشته باشد.
وی اظهار داشت: استاندار جدید فارس باید فردی توانمند و خصوصا با دانش محلی در حوزه اقتصاد و تجارت انتخاب شود و به گفته عامه اقتصاددانان فردی باشد که چک های صد و هزار میلیاردی امضاء کرده باشد که اگر اینگونه بود این فرد می تواند به وزارتخانه ها فشار آورده که افراد توانمندی را برای مدیریت دستگاه های اجرایی برگزینند که در پی آن اقتصاد این استان زنده و پویا و از خروج نخبگان این دیار جلوگیری خواهد شد.
مرزبان ادامه داد: استان های مشابه فارس در شرایط مساوی و حتی ظرفیت های کمتر از این استان، پیشرفت بسیار بیشتری در حوزه صنعت دارند و متاسفانه فارس در این حوزه کماکان از بسیاری از نقاط کشور عقب تر است.
وی اضافه کرد: حمایت چندانی از تولید کنندگان و صنعتگران فارس نمی شود و در شرایطی که وضعیت عمومی جامعه ما مشخص و مساعد نیست و طرف مقابل نیز برای نخبگان و کارآفرینان فرش قرمز پهن کرده مشخص است که نوآوران و نخبگان نیز از مهاجرت کردن استقبال می کنند.

**چشم بادامی ها به دنبال نخبگان ایرانی
این اقتصاددان با اشاره به اینکه کشورهای آسیائی مانند چین به شدت دنبال جذب فارغ التحصیلان و نخبگان ایرانی هستند گفت: اغلب دانشجویانی که اکنون در دانشگاه ها مقاله علمی می نویسند این کار را تنها با هدف جمع کردن رزومه علمی برای مهاجرت به کشورهای دیگر انجام می دهند.
وی افزود: بسیاری از دانشجویان و نخبگان با این هدف تلاش می کنند که از دانشگاه های مطرح کشور مانند دانشگاه صنعتی شریف فارغ التحصیل شوند که بعد از آن کرسی این دانشگاه ها سکوی پرش آنها به خارج کشور باشد.

**توسعه و راه دراز
این استاد دانشگاه شیراز در پاسخ به سوالی در خصوص راه حل بهبود وضعیت اقتصادی فارس و در پی آن جلوگیری از خروج نخبگان و صنایع از این خطه، گفت: راه حل کوتاه مدت برای توسعه کارآمد نیست چون این مساله امری است که در بلند مدت حاصل می شود.
در بررسی میدانی که خبرنگار ایرنا از نخبگان، نوآوران و همچنین شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری فارس انجام داد، مشخص شد پارک ها و مراکز علم فناوری کشورهای عربی جنوب خلیج فارس نظیر قطر، عمان و امارات با طرح های وسوسه انگیز میلیاردی و اغواکننده سعی در جذب نوابغ و شرکت های علمی فارس دارند.

** پیشنهاد ۲۰ میلیارد تومانی
شرکت تصفیه گسترجنوب در پارک علم و فناوری فارس مستقر است و توانسته دستگاه های آب شیرین کن کشاورزی و صنعتی تولید کند که بازدهی و تولید آب تصفیه شده را از ۶۰ درصد به ۹۵ درصد افزایش دهد و تنها پنج درصد پساب از خود بجا گذارد.
مدیرعامل این شرکت می گوید: برای صدور محصولاتمان به خارج مشکل داریم ولی یکی ازکشورهای عربی پیشنهاد داده ۲۰ میلیارد تومان به ما بدهد تا دانش خود را به این کشور ببریم.
مخترع و مدیرعامل این شرکت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: توانستیم تکنولوژی تصفیه آب را بومی سازی و ضعف های مدل های مشابه در دنیا را برطرف کنیم و با روشی بهتر توانستیم از هدر رفت آب جلوگیری کنیم و تولید آب شیرین را به ۹۵ درصد برسانیم و اکنون تنها تولید کننده دستگاه های آب شیرین کن با این میزان بازدهی در کشور هستیم.
رضا ولی زاده گفت: این روش اقتصادی و کاربردی ترین روش موجود در کشور است و در بازار داخل کشور به مرحله تجاری سازی رسیده ایم ولی در زمینه صادرات نیازسنجی کرده و متقاضی خرید از خارج از کشور نیز داریم ولی به دلیل مسائل گمرکی ، برخی قوانین و هزینه بالای تامین قطعات هنوز موفق نشدیم و نیازمند حمایت در این زمینه هستیم.
وی عمر این شرکت را هشت ماه عنوان و اضافه کرد: در این مدت حدود دو میلیارد تومان فروش محصولات داشته و بازگشت سرمایه در این کار حدود ۹ ماه است، تاکنون تمام سرمایه گذاری اولیه که حدود یک میلیارد تومان بوده به صورت شخصی تامین شده و اکنون نیازمند حمایت هستیم چون هزینه های ساخت دستگاه ها بالا است و برای صادرات به عراق و عمان پیش بینی دو میلیارد هزینه کرده ایم که یک میلیارد تومان بصورت شخصی تامین شده و به یک میلیارد تومان دیگر در قالب تسهیلات نیازمندیم.
وی به خروج شرکت های دانش بنیان و نخبگان استان به دلیل مشکلات مالی نیز اشاره و ادامه داد: پارک علم و فناوری یکی از کشورهای عربی جنوب خلیج فارس برای جذب مخترعین،شرکت های دانش بنیان و نوآوران استان فارس و ایرانی طرح های وسوسه انگیزی ارائه داده و تا جایی که من مطلع هستم تاکنون چند شرکت دانش بنیان از استان های فارس و اصفهان به پارک علم و فناوری این کشورعربی مهاجرت کرده اند.
مدیرعامل شرکت تصفیه گستر جنوب اضافه کرد: نماینده پارک علم و فناوری کشور عربی به شرکت ما نیز پیشنهاد پرداخت سرمایه اولیه ای معادل ۲۰ میلیارد تومان و تامین مکان و تمام تجهیزات را در قبال رفتن به کشور متبوعش ارائه کرده و این در حالی است که در حال حاضر شرکت ما در پارک علم و فناوری فارس مستقر و محتاج یک میلیارد تومان هزینه برای ادامه فعالیت است.
وی تامین هزینه های اولیه شرکت را از توانایی پارک علم و فناوری فارس فراتر دانست و افزود: طبق قوانین ، پارک علم و فناوری فارس تنها قادر به پرداخت حداکثر ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات به شرکت های دانش بنیان مستقر در این مجموعه است که این میزان برای برخی شرکت ها که فعالیت شان گسترده و هزینه بر است عملا فایده ای ندارد.
ولی زاده بیان کرد: ممکن است برای اغلب کشاورزان مهم نباشد که هدر رفت آب به پنج درصد کاهش پیدا کند و نیاز است که سازمانهای دولتی نظیر جهاد کشاورزی و محیط زیست از این طرح حمایت و آن را عملی کنند.
وی به این نکته نیز اشاره کرد که علیرغم میل باطنی اگر حمایتی از شرکت آنها نشود و موانع تولید این شرکت دانش بنیان رفع نشود به ناچار به کشور عربی کوچ خواهند کرد و فعالیت علمی این شرکت در کشور دیگری دنبال خواهد شد.

**بعضی شرکت ها رفته اند
شرکت برج و باروی فارس یکی از شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری فارس است، این شرکت مخترع و تولید کننده خاک آب گریز و ۲۲ محصول در حوزه نانو است .
مدیرعامل این شرکت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت:‌ در ماه های اخیر از دو کشور عربی پیشنهاد فعالیت علمی و انتقال شرکت به این کشورها داشته ایم.
یوسف امراللهی افزود: اقامت این کشورها ، ارائه تسهیلات و تجهیزات مورد نیاز تولید و حداقل دو سال زمان برای تجهیز کارخانه و تجاری سازی ازجمله مشوق هایی بود که نمایندگان کشورهای عربی به شرکت ما ارائه کردند و حق دخالت علمی هم ندارند و در قبال این مزایا ۳۰ درصد سهام شرکت و تولید محصولات دانش بنیان با برند کشورشان را طلب می کنند.
وی افزود: بسیاری از شرکت های دانش بنیان کشور و استان فارس ارتباطشان با کشورهای حاشیه خلیج فارس برقرار است و یا کاملا به آنجا نقل مکان کرده اند و به دلیل تعهدات مالی که از گذشته داشته اند و به خاطر اینکه خود و ضامن هایشان در داخل دچار مشکلات نشوند یک واحد کوچکی از شرکتشان را در کشور فعال نگه می دارند ولی اصل فعالیت این شرکت ها در خارج کشور است.
وی ضمن اشاره به اینکه ما تا امروز مقاومت و سعی کرده ایم محصولات علمی خود را در داخل کشور تولید کنیم ،ادامه داد: چندین مرتبه نماینده های کشورهای عربی خلیج فارس در قالب نشست با اتاق بازرگانی ایران و عمان در بندرعباس و همچنین فرستادن نماینده به شیراز پیشنهاد مهاجرت به کشورهای عربی در قبال دادن سرمایه نامحدود برای تولید ارائه کردند.
میرعامل شرکت برج و باروی فارس اضافه کرد: تاکنون بیش از یک میلیارد تومان سرمایه شخصی در این شرکت دانش بنیان هزینه شده وتنها ۲۰۰ میلیون تومان وام دریافت کرده ایم که آن هم به همت و حمایت رئیس و مجموعه پارک علم و فناوری فارس حاصل شد و این رقم نیز طبق قوانین پارک حداکثر میزان تسهیلات پرداختی است.
وی عنوان کرد: در حال حاضر تجهیزات تولید رنگ نانو این شرکت دچار مشکل شده و تاکنون حدود ۴۰۰ میلیون تومان تامین کرده ولی حدود ۷۰۰ میلیون تومان کمبود داریم تا ایراد کار را برطرف کنیم و متاسفانه قادر به تامین این مبلغ نیستیم و اگر این کار انجام نشود ناچار به تعطیلی یا انتقال شرکت به کشوری دیگر هستیم.
وی به اشتغال ۵۰ نفر بصورت مستقیم و بیش از ۳۰۰نفر بصورت غیرمستقیم در این مجموعه دانش بنیان اشاره کرد و افزود: قطعا در حوزه فعالیت این شرکت می توان به ازای هر ۲۰ میلیون تومان تسهیلات یک شغل بر مبنا اداره کار ایجاد کرد، محصولات ما مورد استقبال کشورهای مختلف است اما اکنون برای دریافت پول و کارهای بانکی با خارج کشور دچار مشکل هستیم و به این دلیل نمی توانیم محصولاتمان را صادر کنیم.
وی به خاک آب گریز که اختراع این شرکت است اشاره کرد و گفت: ما توانستیم کشاورزان کامفیروز شهرستان مرودشت فارس را برای استفاده از این خاک ترغیب کنیم اما هنوز موفق به تشویق مسئولان نشدیم که از این خاک برای عدم تبخیر آب سدهای استان و کشور استفاده کنند که اگر این کار انجام می گرفت قطعا باعث می شد سالانه مقدار زیادی از آب سدها بخار نشود و صرفه جویی عظیمی در زمینه آب صورت گیرد و از طرفی دیگر نیز از شرکت مخترع و تولید کننده ایرانی حمایت شود.
امراللهی بیان کرد: وزارت علوم به تنهایی قادر به تامین تجهیزات و حمایت از شرکت های دانش بنیان نیست و باید همه ارگانها به این مساله ورود و همچنین قوانین متعارض و دست و پا گیر نیز توسط مجلس اصلاح شود.
وی عنوان کرد: از استاندار فارس تقاضا دارم هر ماه تنها یک ساعت وقت بگذارد و طی جلسه ای مشترک با دو مخترع و نوآور استان به مشکلات تنها دو شرکت دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری فارس رسیدگی کند و با این اقدام قطعا می توان وضعیت در این حوزه را بهبود بخشید.

منبع گزارش:خبرگزاری ایرنا