با توجه به اينكه آمریکا بخش عمده توليد داخلي را روانه بازار جهاني مي‌كند، ۸/۷۸درصد از كل توليد، ميزان صادراتش از ايران بيشتر است.

 

۷۲درصد توليد كشور جنبه صادرتي پسته عمده ترين محصول کشاورزی صادراتی كشور است و ايران با ۱۱۵هزارتن صادرات، ۴۰درصد سهم بازار جهاني را در اختيار گرفت.سوريه با ۱۰هزارتن و تركيه با ۷۰۰تن و افغانستان از ديگر صادركنندگان پسته محسوب مي‌شوند.

 

 بزرگترين بازارهاي پسته جهان عبارتند از اتحاديه اروپا، چين ،هنگ‌كنگ، روسيه، كانادا،امارات متحده و ويتنام. اگر از صدور مجدد بخشي از واردات هنگ‌كنگ و امارات متحده صرف‌نظر كنيم ، پس از بازارهاي سنتي در اروپاي غربي شاهد رشد قابل توجه تقاضا در بازارهاي روبه رشدي كه به واسطه توسعه اقتصادي، افزايش درآمد سرانه و تغيير ذائقه مردم به جرگه خريداران مغزهاي خوراكي پيوسته‌اند، هستيم . 

چين ، ويتنام و روسيه دراين دسته قرار مي‌گيرند.كاهش تقاضا از سوي اتحاديه اروپا با رشد خريد چين، هنگ‌كنگ( اين كشور ۴۰درصد از واردات خود را به شركاي سنتي خود يعني چين و ويتنام صدور مجدد مي‌كند)، ويتنام، روسيه و كانادا جبران شده‌است.هنگ‌كنگ با درآمد سرانه‌اي معادل ۳۴هزاردلار خواهان پسته با كيفيت بالا و استاندارد ايمني مطلوب است. واردات مغزهاي خوراكي براي مصرف داخلي ۲۹/۱ميليارد دلار در سال ۲۰۱۱ بوده و با ۲۰۳ميليون دلار خريد از ايران بزرگترين واردكننده از ايران بوده است.

 

براي چين و ويتنام قيمت پايين تر نسبت به محصول رقيب، مهمترين عامل خريد از سوي ايران بوده است. درچين صادركنندگان با تعرفه ۵ درصد براي پسته و ۱۳درصد ماليات بر ارزش افزوده مواجهند.

در بازار اتحاديه اروپا ايالات متحده جايگزين صادركنندگان ايراني شده، در حال حاضر بيش از ۷۰درصد واردات از ايالات متحده و ۲۵درصد از ايران تامين مي‌گردد.

 

در سال ۲۰۱۱ روسيه چهارمين واردكننده پسته در جهان بود. در سال ۲۰۱۱ واردات اين كشور ۲۰ هزار تن به ارزش ۱۳۰ ميليون دلار بود. پسته مانند اكثر كشورهاي جهان به صورت فله و خام وارد مي‌شود و تفت دادن، شور كردن و بسته‌بندي آن توسط صنايع داخلي انجام مي‌شود. بيش از ۵۰ درصد پسته به صورت آجيلي و بقيه در صنايع لبني، نان، بستني و فرآوري گوشت و توليد كالباس به مصرف مي‌رسد. 

 

قيمت خرده فروشي پسته

قيمت خرده فروشي پسته از كيلويي ۴۲/۱۷ دلار تا ۴۸ دلار در نوسان است. طيف قيمت به كيفيت پسته، نوع بسته‌بندي و نوع فروشگاه‌هاي عرضه‌كننده آن بستگي دارد. محبوبيت پسته به عنوان يك آجيل در روسيه رو به رشد است به خصوص نوع بو داده و نمك زده آن كه عمدتاً با ‌نوشيدني به مصرف مي‌رسد. هايپرماركت‌ها و سوپرماركت‌ها بازار عمده فروش پسته در روسيه هستند. ايران با سهم بازار ۸/۸۶ درصد در سال ۲۰۱۰ مهمترين عرضه‌كننده سنتي پسته به بازار روسيه بود.

 

واردات روسيه از ايالات متحده از ۷ هزار تن در سال ۲۰۰۸ به ۶/۱ هزار تن در سال ۲۰۱۰ كاهش يافت. قيمت بالاي پسته آمريكا در مقايسه با پسته ايران عامل مهم كاهش واردات پسته از ايالات متحده است. در سال ۲۰۱۱ همين روند باعث كاهش واردات از آمريكا شده‌‍است. بالعكس آمريكا با توسل به جنگ قيمتي و عرضه پسته ارزانتر از پسته ايران در بازار اروپا، كه به قيمت حساس‌تراست، ايران را از مهمترين بازار سنتي خود دور كرد. 

 

آينده بازار پسته

 صنعت پسته ايالات متحده به مدد تشكيلات پسته كاليفرنيا كه تحت حمايت دولت فدرال قرار داشت از سال ۱۹۸۱ به بعد وارد عرصه جديدي شد. وجود اين تشكيلات كه به صورت اجباري توليدكنندگان پسته را به عضويت خود درآورد، سبب شد در طول نزديك به سه دهه صنعت پسته را به سودآورترين صنعت كشاورزي در كاليفرنيا مبدل شود.

 

اين تشكيلات با حمايت دولتي مسئوليت آموزش مستمر باغداران، تحقيقات علمي كاربردي و توسعه باغات مكانيزه، تبليغات و بازاريابي در بازار داخلي و بين‌المللي را عهده دارشد و هزينه آن را از اعضا براساس هركيلو فروش ۶سنت دريافت مي‌نمود.

 

توليد مكانيزه امكان جمع‌آوري و فرآوري پسته در كوتاهترين زمان ممكن تسهيل نمود و ارائه خدمات تخصصي ابتلا به آلودگي آفلاتوكسين كه مهمترين عارضه اين محصول است، را كنترل شده نگه داشته است. 

آمريكايي‌ها پيش‌بيني مي‌كنند تا ۷سال آينده سطح توليدشان دوبرابر افزايش يابد و سهم آنان در بازار جهاني به ۸۰درصد بالغ گرد. به مدد فناوري، توليد مكانيزه و خدمات تخصصي اين صنعت هر ساله بهر‌ه‌ورتر شد به طوريكه بازدهي در واحد سطح به طور متوسط ۲/۳تن در هكتار رسيد(در سالهاي آور برخي باغات توليد ۶تن را نيز گزارش كرده‌اند) و قيمت تمام شده در يك روند نزولي قرار گرفت بطوري‌كه اينك به مزيت قيمتي نيز دست يافته است.

 

در مقايسه با متوسط برداشت در باغات خرده مالكي و غير مكانيزه ايران كه ۸/۰تن در هكتار است، عملا يك عدم بازدهي چندبرابري در كنار برداشت دستي و بهره‌وري پايين كه هزينه توليد را مي‌افزايد و وجود مشكلاتي چون كاهش منابع آبي و عدم رغبت باغداران به سرمايه‌گذاري جديد، پسته ايران راعلي‌رغم دارابودن مزاياي چون طعم، مزه و تحمل درجه بالاي برشته شدن و مغز غني‌تر، در معرض در حاشيه قرار دادن قرار داده است.  

 

وجود اين مزايا حتي در بازارهايي كه ايران قدمت حضور چند دهه‌اي داشت نتوانست به وفاداري و ماندگاري مشتريان بيانجامد، كارهاي تبليغاتي كافي در مورد سلامت پسته ايران و مبراي بودن از آلودگي در قالب تشكيلاتي همانند پسته كاليفرنيا مي‌توانست بازارهاي صادراتي را حفظ کند. سرعت گرفتن برنامه‌هاي توسعه باغات پسته و بهره‌وري بالاي توليد در استراليا، چين و تا تركيه( با همكاري شركتهاي چندمليتي) در كنار پيشتازي ايالات متحده عواملي است كه بايدمدنظر قرار گيرد.

توليد و تجارت پسته در كشورهاي جهان
سال	۲۰۰۷	۲۰۰۹	۲۰۱۰	۲۰۱۱
توليد:   جهان ايالات متحده ايران سوريه تركيه	۴۷۹ ۱۰۷ ۲۱۵ ۵۲ ۱۰۰	۴۵۶ ۱۶۱ ۱۸۴ ۶۲ ۳۸	۶۳۸ ۲۳۶ ۲۱۶ ۶۵ ۱۱۰	۴۸۸ ۲۰۳ ۱۶۰ ۶۵ ۵۰
صادرات:   جهان ايالات متحده ايران سوريه تركيه	۲۲۹ ۷۲ ۱۴۰ ۱۰ ۵	۲۶۲ ۱۲۲ ۱۲۹ ۸ ۳/۰	۳۱۳ ۱۳۸ ۱۶۲ ۱۰ ۱	۲۸۷ ۱۶۰ ۱۱۵ ۱۰ ۷/۰
واردات:   جهان اتحاديه اروپا چين هنگ‌‌كنك روسيه كانادا امارات متحده ويتنام	۲۰۶ ۵/۸۳ ۴/۸ ۲/۱۵ ۴/۱۹ ۷/۵ ۲/۸ ۲۰	۲۳۳ ۴/۸۲ ۷/۲۵ ۳۱ ۷/۱۱ ۲/۷ ۶/۱۴ ۵/۱۳	۲۶۱ ۶۷ ۵۸ ۳۴ ۴/۱۶ ۵/۱۱ ۸/۱۳ ۵/۱۳	۲۳۹ ۶۵ ۴۰ ۳۰ ۲۰ ۱۵ ۱۵ ۱۰
منبع: USDA, Pistachios:World Markets and Trade Feb ۲۰۱۲