توقعات و انتظارات ناشیانه از پیمان شانگهای، آقای رئیسی، رئیس جمهور و مقامات دولتی گفته‌اند مردم به‌زودی آثار عضویت در پیمان شانگهای را در تحول اقتصادی کشور خواهند دید و ثمره آن حتی در سفره مردم مشهود خواهد شد.

به گزارش پایگاه خبری پارسی پرس به نقل از اخبار سبز کشاورزی: حمید سرمدی – سفیر اسبق ج. ا. ا در تاجیکستان| حال اجازه دهید تا به‌طور اختصار راجع به این پیمان و ماهیت و کارکردش نکاتی را یاد آور شوم تفصیل آن شاید در فرصتی دیگر رقم بخورد:

۱-به‌دنبال بروز جدی تمایلات اسلام گرایانه در آسیای مرکزی و نیز حاکمیت طالبان در افغانستان، از یک طرف چین با نگرانی از آسیب پذیری استان مسلمان نشین سین کیانگ خود در شرق و همسایگی آسیای مرکزی و از طرف دیگر روسیه به‌دلیل همین احساس مشترک و نگرانی از بهره‌گیری غرب از این نقطه ضعف در حیاط خلوت خود (آسیای مرکزی) و نیز نگرانی تاجیکستان با توجه به جنگ‌های داخلی بین اسلامگرایان و دولت و همچنین حکومت‌های قزاقستان و قرقیزستان با نگاه‌های مشابه در سال ۱۹۹۶ میلادی اجلاسی برای مقابله با این تهدیدات در منطقه شکل دادند.

سال ۲۰۰۱ این نشست‌های نوبه‌ای که در شانگهای چین برگزار شد به سازمان همکاری‌های شانگهای موسوم گردید؛ به‌دلیل تعدیل نسبی تمایلات ازبکستان در آن زمان به غرب بعدها این کشور نیز با ابتلائات مشابه عضو این مجموعه شد.

لذا این سازمان از ابتدا با اهداف و ماهیت امنیتی در مقابل رشد بنیادگرایی اسلامی شکل گرفت.

۲- از همان ابتدا مباحث کارشناسی در سفارت (دوره سفیری اینجانب در تاجیکستان) و وزارت امورخارجه کشورمان با دو نگاه در خصوص مزایا و معایب ورود ایران به این پیمان مواجه بود.

نگاه اول ترس از بنیادگرایی اسلامی را که اصلی‌ترین مبنای شکل‌گیری سازمان بود برای ایران تهدید تلقی نمی‌‌کرد و منافع چندانی برای عضویت در آن قائل نبود.

نگاه دوم باور بر این داشت که این پیمان با توسعه و عضویت کشورهای دیگر و تقویت و افزایش جنبه‌های دیگر ماموریت‌ها محیطی مناسب برای تحرک دیپلماسی کشورمان خواهد بود. لذا نظر به عضویت داشت برآیند این دو نگاه اتخاذ سیاست میانه مبنی‌بر عدم عضویت قطعی و پذیرش عضویت ناظر بود که سال ۲۰۰۵ این معنا محقق گردید.

۳-سال‌های بعد کشورهای مغولستان، هند، پاکستان و افغانستان نیز به عضویت ناظر و دائم این پیمان اضافه شدند.

احجبرای این سازمان متناسب با توسعه اعضا در اجلاس بعدی ماموریت‌های جدید دیگر البته بسیار کلی و بدون تعریف سازکارهای اجرایی و اشکال عملیاتی مربوطه مانند همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی تعریف شد.

۴-با عضویت دایم هند و پاکستان در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ تمایل جمهوری اسلامی ایران برای درخواست ارتقای عضویت از ناظر به دائم به این سازمان ارائه شد. این ایام مصادف بود با حوادثی که منجر به تیرگی مجدد روابط سیاسی کشورمان با تاجیکستان شد وقایعی که فعلا مجال و مصلحت پرداختن به آن نیست.

اما در هر صورت واکنش شدید ‌دولت تاجیکستان را تا حد تعطیلی چندین دفتر و نمایندگی نهادهای جمهوری اسلامی را در آن کشور و کاهش سطح مناسبات به دنبال داشت. مطابق آیین‌نامه سازمان همکاری‌های شانگهای عضویت متقاضی جدید منوط به موافقت کلیه اعضا خواهد بود؛ لذا تاجیکستان پیوسته در اجلاس سالانه با رأی منفی مانع از عضویت ایران بود.

بعدها با ملاقات های مکرر آقای ظریف و روحانی علیرغم تلخی‌های فراوان و گلایه‌های شدید رحمان و با تصویب طرحی برای حمایت از او و حاکمیت‌اش بر تاجیکستان در شورای عالی امنیت ملی کشورمان به مرور و احتیاط شدید تاجیک‌ها، یخ روابط دو کشور رو به آب شدن گرفت و تاجیک‌ها سال ۱۳۹۹ با عضویت ایران در شانگهای موافقت کردند و درخواست ایران در مسیر تشریفات نهایی شدن عضویت قرار گرفت.

تابستان سال ۱۴۰۰ با روی کار آمدن دولت اقای رئیسی و شرکت در این اجلاس عضویت ایران قطعی شد که مطابق آیین‌نامه در حال نهایی شدن است.

عضویت در این سازمان مورد حمایت قاطبه همه کارشناسان سیاست خارجی بوده

با این توضیحات ملاحظه می شود که اولا بدیهی است که عضویت در این سازمان بنا به دلایل قبلا گفته شده مورد حمایت و پذیرش قاطبه کارشناسان سیاست خارجی بوده و طبعا این عضویت دربرگیرنده منافع کشور خواهد بود.

ثانیا بایستی توجه داشت که ماهیت و ساختار و وظایف این سازمان امنیتی بوده و علیرغم تعریف ماموریت‌های بعدی اقتصادی و فرهنگی هشتادوسه درصد اسناد مبادله شده در این سازمان با موضوعات امنیتی بوده است.

لذا بیان جملاتی از زبان رئیس دولت و مقامات مربوطه و نیز نمایش‌های پیوسته صدا و سیما مبنی بر تحول در اقتصاد کشور و تاثیر آن بر سفره های مردم و گسترش باب حل مشکلات اقتصادی تنها یک مانور تبلیغاتی و بدون هرگونه پشتوانه اجرایی است؛ زیرا سازکارهای لازم برای همکاری‌های اقتصادی اعضا و افزایش مبادلات و ورود به عملیات طرح های اقتصادی فاقد مبانی و ابزارهای لازم است.

تنها کلیاتی درخصوص همکاری‌ها در بخش اقتصاد آن هم در حد توصیه آورده شده که البته اهالی اجرا و صاحبان تجربه کاری کاملا با معنای آن آشنا هستند.

ج. ا. ا به‌طور دو جانبه با هر یک از اعضای این پیمان روابط اقتصادی دارد سوال این است که خروجی اقتصادی فعالیت مشترک اعضا در قالب مناسبات داخلی این پیمان و نه روابط دوجانبه از ابتدا تاکنون چگونه و به چه میزانی بوده است؟

 انتظارات ناشیانه از پیمان شانگهای

اینجا صحبت از نگاه منفی پیوستن به این سازمان نیست، بحث بر سر توقعات و انتظارات از این پیوستگی است که یا ناشیانه و از سر خامی و بی‌اطلاعی از واقعیت یا عالمانه و برای تحمیق افکار عمومی و فریب مردم این عضویت دستمایه نمایش‌های بی‌مبنا و شو آف شده است.

ثالثا آقایانی که خود و همفکرانشان تاکنون با سیاست‌های ماجراجویانه مانع اصلی پیوستن کشور به این پیمان بوده‌اند، چگونه به خود حق می‌دهند امروز این عضویت را دستمایه مانور موفقیت انحصاری خود قلمداد کنند و دیگران را با شلاق نقد محکوم کنند که فقط دلباخته غرب بودند و از پیگیری همکاری‌های منطقه‌ای و با همسایگان و عضویت در شانگهای در تنظیم سیاست خارجی ضعف و ناتوانی به خرج داده‌اند.

در خاتمه باز هم بر این نکته تاکید دارم که برای آقایان این امامزاده و دخیل بستن بر آن معجزه‌ای برای حل مشکلات اقتصادی کشور نخواهد داشت و تنها برای گذر از این ستون به آن ستون و یافتن فرجی به منظور توجیه ناکارآمدی رویه‌های جاری و سردرگمی اداره سیاست خارجی و دیگر ساحت‌های کشور می باشد امیدوارم گذشت زمستان روسیاهی برای آقایان به همراه نداشته باشد.