** مجامع سیاسی و اقتصادی ، نیاز اکو برای اصلاح نظام جهانی و پیشنهاد ایران

محمود احمدی نژاد رییس جنبش غیرمتعهدها و رییس جمهوری اسلامی ایران امروز – سه شنبه – طی سخنانی در دوازدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی اکو که در باکو برگزار شده است ، مجمع سیاسی، مجمع اقتصادی و سازمان همکاری های علمی و تحقیقاتی در اکو را ، برای گسترش همکاری های دو جانبه و بین المللی اعضا، در راستای تامین هر چه بیشتر منافع کشورهای عضو ضروری دانست.

رییس جمهور خطاب به سران کشورهای عضو اکوگفت: دولتها و ملتهای ما به واسطه فرهنگ غنی و انسانی خود، همواره با ظلم و بی عدالتی مخالف و طالب صلح و عدالت و دوستی برای همه بوده اند.در دوره برده داری و استعمار و دوقطبی و تک قطبی و در ایجاد نظم تبعیض آلود امروز کمترین نقش را داشته اند و در عین حال به دلیل سیاستهای غیر انسانی قدرت های مسلط آسیب های فراوانی متحمل شده اند.

احمدی نژاد به عنوان نماینده ایران اسلامی در این اجلاس خطاب به اعضای اکو تصریح کرد: اگر چه همه ما از خسارت دیدگان چند صد سال اخیر هستیم اما علیرغم نامعادله حاکم در سده های اخیر، به واسطه تاریخ و فرهنگ خود می توانیم در اصلاح وضع موجود و استقرار صلح و رفاه پایدار در جهان نقش تعیین کننده ایفا کنیم و با اتکاء به استعدادها و توانمندی های بیکران ملت هایمان و با تکیه بر باور الهی و ایمان به عدالت و کرامت انسانی و بر پایه عشق و برادری می توانیم کارهای بزرگی انجام دهیم.

رییس جمهور تاکید کرد: تحقق همه این اهداف تنها در سایه همدلی و همکاری و مشارکت در برنامه ریزی و اقدام امکان پذیر است و همه باید دست به دست هم دهیم و در یک حرکت جمعی نسبت به اصلاح وضع موجود جهان و همچنین حفظ استقلال و پیشرفت و رفاه کشورهایمان اقدام کنیم.

وی در همین قالب 7 پیشنهاد برای ارتقا و تاثیر گذاری اجلاس اکو در سطح بین المللی مطرح کرد و گفت: می توانیم رایزنی ها و همکاریهای سیاسی را در چارچوب سازمانهای منطقه ای و جنبش عدم تعهد و دیگر عرصه ها گسترش دهیم، یک نهاد مشورت سیاسی به نام ˈ مجمع سیاسی اکوˈ برای هماهنگی اعضاء در عرصه بین المللی و تقویت دوستی و کمک به رفع اختلافات و دفاع از حقوق اعضاء در مراکز جهانی و تلاش مشترک برای اصلاح ساختارهای بین المللی از جمله سازمان ملل ایجاد کنیم همچنین با توجه به مواریث ارزشمند و مشترک، همکاریهای فرهنگی و هفته های فرهنگی را سازماندهی و گسترده تر دنبال نمائیم.

**ˈمدیریت مشترک جهانیˈ نقطه تلاقی پیشنهاد ایران در جنبش غیر متعهدها و سازمان اکو برای نظام نوین جهانی

رییس جمهوری با بیان اینکه راهکار اصلی، مشارکت همگانی در مدیریت جهانی است، اظهار داشت:این همان شعار و نتیجه اجلاس موفق غیرمتعهدها در تهران است.

وی گفت:ما با هم اندیشی و دوستی و تدبیر جمعی می توانیم ملت های خود را از تدابیر سوء نظامات و حاکمان بین المللی محافظت و در مسیر پیشرفت و تعالی خود و جامعه بشری حرکت کنیم.

** از اکو تا جنبش غیر متعهدها

ˈاکوˈ مخفف سازمان همکاری اقتصادی منطقه ای است که سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال 1341(1962م) نخستین بار این سازمان را پایه ریزی کردند.

این سازمان در ابتدا با نام ˈآر سی دیˈ که نام اختصاری سازمان همکاری عمران منطقه ای است، آغاز به کار کرد؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی (1357) در ایران، کار سازمان با وقفه مواجه شد و در سال1364 با نام ˈاکوˈ حیات خود را از سر گرفت.

پس از فروپاشی شوروی، در سال 1372 کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، و تاجیکستان نیز به سازمان اکو پیوستند و ایران نقش اساسی در پیوست آنها به سازمان ایفا کرد.

این سازمان هم اکنون با ده عضو، حدود 330 میلیون تن جمعیت و هشت میلیون و 620 هزار و 697 کیلومتر مربع وسعت کشورها، امکانات نفت، گاز و صنعت در اختیار دارد.

طبق اساسنامه این سازمان، اکو برای بهبود شرایط توسعه اقتصادی پایدار کشورهای عضو تلاش می کند و برای حذف تدریجی موانع تجاری در این منطقه فعالیت دارد.

می توان گفت با نقش محوری ایران در تاسیس، گسترش اکو و راهبری جنبش غیر متعهدها در دوره کنونی ، می باید در مدیریت مشترک جهانی و شکل گیری نظم نوین جهانی منتظر منظرهای نوینی باشیم.

** اهداف ساختاری اکو

ازاهداف ساختاری و سنتی اکو، تهیه برنامه مشترک برای توسعه منابع انسانی در این ده کشور است؛ این سازمان همچنین برای تسریع برنامه توسعه حمل و نقل و ارتباطات فعالیت می کند

همچنین ارتقای شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و افزایش سطح زندگی و رفاه مردم؛ گسترش تجارت درون منطقه ای و فرامنطقه ای و حذف موانع تجاری؛ تلاش در جهت ادغام تجارت کشورهای منطقه با تجارت جهانی و ارتقای همکاری های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی؛ توسعه زیربناهای حمل و نقل و ارتباطات؛ توسعه همگرایی بخش دولتی و خصوصی با تاکید بر آزادسازی اقتصادی و تدوین برنامه مشترک جهت توسعه منابع انسانی و بهره برداری از منابع طبیعی از دیگر اهداف اکو بشمار می رود.

کارشناسان ˈاکوˈ را دومین اتحادیه منطقه ای در دنیا بعد از اتحادیه اروپا می دانند و وجود منابع نفت و گاز، همجواری با دریای خزر و خلیج فارس، هم مرزی با قدرت های بزرگ از جمله روسیه، چین و هند، حائز بودن شبکه های مواصلاتی فراوان و نیز تحت پوشش قرار دادن بخش قابل ملاحظه ای از جهان اسلام و وجود حوزه های تمدنی به عنوان مؤلفه های اهمیت آن عنوان می کنند.

** اکو و همگرایی منطقه ای

سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در واقع یک سازمان منطقه ای بین دولتی است که در حوزه منطقه ای فعالیت می کند. سازمان های منطقه ای، از جمله سازمان هایی محسوب می شوند که در یک منطقه خاص از یک قاره بوجود می آیند و فقط کشورهای واقع در آن منطقه می توانند به عضویت آن درآیند و هدف چنین سازمان هایی گسترش همکاری میان کشورهای همان منطقه است.

این سازمان ها که غالبا از نوع اقتصادی هستند در قاره های مختلف ایجاد گردیده اند که از جمله این سازمان ها می توان به سازمان ˈآ سه آنˈ در جنوب شرق آسیا، سازمان ˈاکوواسˈ در غرب آفریقا، سازمان ˈسادکˈ در جنوب آفریقا و سازمان اکو در آسیای غربی اشاره داشت.

اما در دیگر سو، سازمان اکو را می توان از جهتی یک سازمان بین قاره ای نیز تلقی نمود زیرا دو کشور عضو آن یعنی ترکیه و جمهوری آذربایجان اگرچه از نظر جغرافیایی و فرهنگی در آسیای غربی قرار دارند ولی از نظر سیاسی به عنوان کشورهای اروپایی محسوب می شوند؛ چنین عاملی به سازمان اکو این اجازه را می دهد که فضای ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی خود را به گستره دو قاره افزایش دهد.

اگر به جغرافیای این سازمان نیز توجه کنیم، عناصر زیادی را می توان برشمرد؛ این سازمان در برگیرنده مساحتی معادل هشت میلیون کیلومتر مربع است و جمعیتی بین 350 تا 400 میلیون را در خود جای داده است.

20 درصد مساحت آسیا و شش درصد مساحت کل جهان در حیطه این سازمان منطقه ای است؛ به لحاظ تعداد اعضا و وسعت جغرافیایی و حجم جمعیتی، پس از اتحادیه اروپا در جایگاه دومین اتحادیه منطقه ای در دنیا قرار دارد.

اوراسیا و خلیج فارس که دو حوزه ژئوپلتیک و ژئواکونومیک دنیا به شمار می روند، درون جغرافیای این سازمان قرار دارند؛ دسترسی مستقیم به آبراه های بزرگ جهان از جمله خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند، دریای مدیترانه، دریای سیاه و دریای خزر و همچنین وجود شبکه های مواصلاتی گسترده در حوزه اکو، ظرفیت های فراوانی را برای این سازمان فراهم آورده است.

در این قالب و با توجه به انتقال تمرکز حوزه های ژئوپلتیک و ژئواکونومیک به حوزه و منطقه اوراسیای مرکزی، با اهمیت یافتن این منطقه، بر نقش سازمان اکو نیز افزوده شده است. همچنین هم مرزی با کشورهای قدرتمندی چون هند، چین و روسیه از دیگر نقاط قوت سازمان اکو است.

با وجود چنین قابلیت هایی در درون سازمان اکو، چالش هایی نیز به چشم می خورد. سازمان اکو که پیشتر با هدف ارتقای مناسبات و همکاری های اقتصادی ایجاد شد، هنوز نتوانسته از پتانسیل های موجود بهره برداری نماید.

اکو در این قالب، اهدافی را برای خود ترسیم کرده بود که شامل ایجاد و گسترش بازار مشترک در کشورهای عضو و کاهش بیشینه موانع گمرکی و مالیاتی می شود.

** اکو و مبادلات تجاری

به گواه آمارهای رسمی منتشر شده، میزان تجارت درون منطقه ای اکو در سال 1996(1375) برابر با 8/5 میلیارد دلار و در سال 1998(1377) برابر با 6/7 میلیارد دلار بوده است. این نرخ در سال 2005(1384) به 27 میلیارد دلار رسیده و هرچه به لحاظ زمانی جلوتر برویم این رشد افزایش یافته، به طوری که نرخ رشدی معادل 500 تا 900 درصد را نشان می دهد.

این نسبت در سال 1998 حدود6/5 درصد بوده که در سال 2007 به 1/ 7 درصد افزایش پیدا کرده است. از اینرو، با توجه به حجم مبادلات کلی اعضا با دیگر کشورها، مبادلات درون سازمانی نیز رشد داشته و روندی پرسرعت را در پیش گرفته است.

اما اگر بخواهیم حجم تجارت داخل سازمان اکو را نسبت به حجم کلی مبادلات جهانی بسنجیم، حجم قابل توجهی ندارد و از این منظر سازمان اکو سازمانی تاثیرگذار در اقتصاد دنیا محسوب نمی شود.

همچنین، بر اساس آمار سال 2009(1389)، تجارت در بین اعضا اکو حدود 6 درصد از مجموع تجارت آنها را تشکیل داده که بسیار پایین تر از ظرفیت واقعی اعضا ارزیابی شده است.

اما بطور کلی، با مرور روندهای درون سازمانی اکو و به ویژه برگزاری اجلاس سران می توان به این نتیجه رسید که کشورهای عضو این سازمان در سال های گذشته تلاش داشته اند تا با ایجاد تحول، هر چه بیشتر در مسیر همگرایی منطقه ای گام بردارند.

** ساخت بندی نوین سند چشم انداز اکو در پیشنهادهای ایران به اجلاس باکو

سند ˈچشم انداز اکو2015ˈ نمونه مشخصی از این تحول است که کشورهای عضو با تصویب آن تلاش داشتند تا این تحول را به صورت عملیاتی در آورند.

این سند در پانزدهمین نشست شورای وزیران اکو در سال 2005 در ˈآستانهˈ پایتخت جمهوری قزاقستان، تصویب شده و سپس در همان سال به امضای سران رسید. این سند خط مشی های کلی یک دهه آینده اکو را در زمینه های مختلف تجارت، حمل و نقل، انرژی، بهداشت و محیط زیست تعیین نموده است.

مهم ترین هدفی که در این سند پیش بینی شده، ایجاد منطقه آزاد تجاری تا سال 2015 (1394) است تا در پرتو آن، اکو به عنوان یک بلوک مهم اقتصادی مطرح شود.

ˈمحمود احمدی نژادˈ طی سخنانی در دوازدهمین اجلاس سران همکاری اقتصادی (اکو) در باکو گفت: برای هماهنگی اعضا و اصلاح ساختارهای بین المللی از جمله سازمان ملل یک نهاد مشورت سیاسی به نام مجمع سیاسی اکو باید ایجاد کنیم.

وی اضافه کرد: ایجاد مجمع اقتصادی اکو با حضور نمایندگان بخش های دولتی و خصوصی کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی می تواند کمک موثری برای توسعه همکاری های اقتصادی باشد.

رییس جمهوری اسلامی ایران همچنین خواستار گسترش همکاری اقتصادی، صنعتی و کشاورزی میان کشورهای عضو اکو شد و گفت: ایجاد مقررات هماهنگ گمرکی و توسعه همکاری های علمی و فناوری راهکار اصلی مشارکت کشورهای عضو اکو باید قرار گیرد.

احمدی نژاد همچنین گفت: کشورهای عضو اکو می توانند با تکمیل حلقه شبکه حمل و نقل ریلی از ظرفیت دریاهای خزر، عمان، خلیج فارس، اژه، سیاه به طور هماهنگ بهره برداری کنند.

وی در ادامه گفت: در طول دو دهه اخیر ناکارآمدی و نظام تبعیض آمیز سرمایه داری حاکم بر دنیا آشکار شده و می دانید که همه ملت ها از این وضعیت ناراضی هستند و به نظامات حاکم و مراکز قدرت و ثروت بی اعتماد شده اند و امیدی به اصلاح آن ندارند.

احمدی نژاد تاکید کرد: نظام حاکم سرمایه داری در پایان راه قرار دارد و جهان در آستانه ورود به دوران جدید و استقرار نظم نوین است و بنا بر وعده خداوند نظم آینده مبتنی بر عدالت، پاکی و احترام خواهد بود.

می توان گفت پیشنهادهای ایران کاملا هماهنگ با سند اکو برای سال 2015 و در راستای محو بی عدالتی در جهان و رفع نواقص مبدل همگرایی به واگرایی در اکو و قدرت یابی نوین این سازمان به مثابه عنصری کلیدی و نقش آفرین در مدیریت مشترک جهانی است.