به گزارش پایگاه خبری اکوپارس به نقل از خبرگزاری ایلنا، اشتغال ناقص پدیده‌ای است که در همه جوامع دیده می‌شود. معمولا در هر کشور میزان ساعتی را به عنوان ساعات کار هفتگی اعلام می‌کنند. کار کردن کمتر از این میزان به منزله آن است که فرد اشتغال ناقص دارد. افراد به دلایل مختلف به صورت دائمی کار نمی‌کنند. از عمده دلایلی که منجر به اشتغال ناقص می‌شود بیکاری فصلی است. کار کشاورزی، کارگری فصلی و اشتغال در برخی مشاغل که فقط در ماه‌هایی از سال افراد را مشغول می‌کند دلیل اصلی اشتغال ناقص به حساب می‌آید. جز این در ایران حداقل دو نوع اشتغال ناقص را می‌توان سراغ گرفت که نوع اول اغلب به نفع نیروی کار و نوع دوم به زیان کارگران است. برخی از افراد به دلخواه کار ناقص را انتخاب می‌کنند. مشاغلی در ایران مانند حسابداری وجود دارد و شرکت‌هایی هستند که نیاز به حسابرس دائمی ندارند. آنها فردی را به صورت ساعتی، روزانه یا پرونده‌ای استخدام می‌کنند. این افراد ممکن است در چند جای دیگر هم کار کنند، اما نهایتا میزان کار آنها یا حداقل میزان ساعات کار ثبت شده‌شان بیشتر از ۴۴ ساعت در هفته نمی‌شود و جزء شاغلان ناقص به حساب می‌آید. از طرف دیگر مشاغلی هم هستند که ساعت کاری کمتری در هفته دارند. منشی‌های مطب‌های پزشکان از جمله چنین شاغلانی هستند. در ایران پزشکانی به صورت نیمه وقت و در بعد از ظهر در مطب خصوصی خود کار می‌کنند. این کار که ممکن است چهار یا شش ساعت در روز باشد توسط منشی‌هایی مدیریت می‌شود که در نهایت نمی‌توانند ۴۴ ساعت را در هفته پرکنند. این افراد جزء شاغلان ناقص به حساب می‌آیند. پدیده مهم در بازار کار ایران، اما سوءاستفاده از شغل ناقص است. کارفرمایانی برای اینکه حقوق افراد را به طور کامل پرداخت نکنند و از مواردی مانند پرداخت کامل حق بیمه سر باز بزنند، اعلام می‌کنند که نیروی کارشان شغل ناقص دارد.

وضعیت مشاغل ناقص

گزارش مرکز آمار درباره بیکاری در پاییز امسال نشان می‌دهد دو میلیون و ۵۸۲ هزار نفر از جمعیت شاغل، اشتغال ناقص دارند. این رقم به معنای آن است که در پاییز امسال ۱۰.۶ درصد از جمعیت شاغل به دلایل اقتصادی همچون فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر، کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. مقایسه میزان کار ناقص در پاییز امسال با فصول مختلف در سه سال پیش نشان می‌دهد که درصد شغل ناقص در ایران در حدود ۱۰ درصد بوده است.

قوانین درباره شغل ناقص مشخص است. نمی‌توان هر کاری را ناقص به حساب آورد و با این بهانه حقوق افراد را تضییع کرد. کارگرانی که شغل کامل دارند، اما مزایای شغل ناقص را دریافت می‌کنند می‌توانند شکایت کنند، هر چند در بسیاری مواردی به دلیل اینکه قرارداد روشن و شفافی بسته نشده، شکایت آنها به جایی نمی‌رسد و حتی ممکن است منجر به از دست رفتن شغل‌شان شود

معمولا میزان مشاغل ناقص در ایران در نیمه دوم سال به ویژه در پاییز افزایش می‌یابد. دلیل افزایش این است که کشاورزان در نیمه دوم سال کار کمتری دارند. همانطور که عنوان شد شغل ناقص در همه کشور‌ها وجود دارد. آنچه اهمیت دارد این است که افرادی که به صورت ناقص کار می‌کنند از حداقل‌ها برخوردار باشند. اگر کشاورزی در فصلی که کار دارد به میزان لازم ذخیره داشته باشد و در پاییز و زمستان نیز به مشکل برنخورد، این شغل ناقص مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد شغل ناقص اغلب افراد را در مضیقه قرار داده و افرادی که چنین شغلی دارند، در جست‌و‌جوی کار هستند و به این منظور ممکن است تن به کار‌های رده پایین هم بدهند. از طرف دیگر حق افرادی که به طور کامل کار می‌کنند، اما برایشان حقوق و مزایای ناقص در نظر گرفته می‌شود بیش از دیگران ضایع می‌شود؛ پدیده‌ای که در بازار کار ایران رایج است.

سوءاستفاده از شغل ناقص

عبدالله مختاری (کارشناس روابط کار) به ایلنا می‌گوید: شغل ناقص را باید به چند دسته تقسیم کرد. برخی افراد به صورت داوطلبانه ناقص کار می‌کنند. این افراد ممکن است فرصت برای شغل کامل نداشته باشند یا کار ساعتی و پرونده‌ای بیشتر برایشان بصرفد. در ایران در سال‌های اخیر کار ساعتی و پرونده‌ای مد شده است، به این صورت که در مورد مشاغل مختلف افراد به صورت ساعتی یا روزانه کار می‌کنند و همزمان کار چند شرکت را هم انجام می‌دهند. این افراد حتی ممکن است درآمد بالاتری از شاغلان دائمی هم داشته باشند.

او ادامه می‌دهد: برخی دیگر از افراد نیز مشاغلی دارند که در برخی فصل‌ها برایشان کاری نیست. کشاورزان و صیادان از جمله افرادی هستند که مجبور به کار ناقص می‌شوند و در ایامی که بیکارند ممکن است سراغ کار‌های مختلف از جمله کارگری ساختمان بروند.

این کارشناس روابط کار به دسته‌ای از شاغلان در ایران اشاره می‌کند که واقعا شغل ناقص ندارند، اما جزء افرادی با شغل ناقص دسته‌بندی می‌شوند.

او توضیح می‌دهد: ما در بازار کار افراد شاغلی را می‌بینیم که ممکن است ۴۴ ساعت کار هفتگی را داشته باشند، اما کارفرما به دلایلی حقوق و مزایای کار ناقص را به آنها می‌دهد. منشی‌های مطب‌های پزشکان، شاغلان دفاتر خدماتی، برخی شاغلان دفاتر پیشخوان دولت و … کسانی هستند که هشت ساعت در روز کار می‌کنند، اما حداقل حقوق را نمی‌گیرند و بیمه برای آنها به ازای ۱۵ یا ۲۰ روز کاری پرداخت می‌شود. حقوق این افراد تضییع می‌شود و کار کارفرمایان غیرقانونی است.

مختاری تاکید می‌کند: قوانین درباره شغل ناقص مشخص است. نمی‌توان هر کاری را ناقص به حساب آورد و با این بهانه حقوق افراد را تضییع کرد. کارگرانی که شغل کامل دارند، اما مزایای شغل ناقص را دریافت می‌کنند می‌توانند شکایت کنند، هر چند در بسیاری مواردی به دلیل اینکه قرارداد روشن و شفافی بسته نشده، شکایت آنها به جایی نمی‌رسد و حتی ممکن است منجر به از دست رفتن شغل‌شان شود.

گزارش مرکز آمار درباره بیکاری در پاییز امسال نشان می‌دهد دو میلیون و ۵۸۲ هزار نفر از جمعیت شاغل، اشتغال ناقص دارند. این رقم به معنای آن است که در پاییز امسال ۱۰.۶ درصد از جمعیت شاغل به دلایل اقتصادی همچون فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر، کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. مقایسه میزان کار ناقص در پاییز امسال با فصول مختلف در سه سال پیش نشان می‌دهد که درصد شغل ناقص در ایران در حدود ۱۰ درصد بوده است

او با بیان اینکه در حوزه روابط کار مشکل اصلی قانون‌گریزی است، می‌گوید: در اجرای قانون ضعف وجود دارد و همین باعث ایجاد انبوهی از مشکلات شده است. وقتی مسائل مختلف را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که برخی کارفرمایان به دلیل نبود نظارت‌های کافی قانون را دور می‌زنند. ما به بحث شغل ناقص پرداختیم، اما در حوزه قرارداد‌های موقت هم وضعیت به همین صورت است یا اینکه در مورد مشاغل سخت و زیان‌آور سال‌هاست که حقوق افراد نادیده گرفته می‌شود. در کار‌های پیمانکاری شاهد این هستیم که کارفرمایان حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور را نمی‌پردازند و کارگر بعد که می‌خواهد بازنشسته شود تازه متوجه این تخلف شده و دستش هم به جایی نمی‌رسد. چون کارفرما چند بار عوض شده و ردی از او نمی‌توان پیدا کرد.

مشکلات معیشتی با شغل ناقص

درصد پایینی از افراد داوطلبانه شغل ناقص دارند. اکثر کسانی که نمی‌توانند ۴۴ ساعت در هفته کار کنند در واقع کار پیدا نمی‌کنند. این افراد مشکلات معیشتی پیدا می‌کنند و ممکن است به مشاغل کاذب رو بیاورند. در حالی که باید با اندیشیدن تمهیداتی مشکلات این دسته از افراد را رفع کرد، باید پدیده سوءاستفاده از شغل ناقص را هم جدی گرفت. به دلیل نرخ بالای بیکاری و رقابت شدید در بازار کار، برخی کارفرمایان کارگران را مجبور به دادن تعهداتی می‌کنند که تضییع حقوق کارگران است. شغل ناقص تعریف قانونی خودش را دارد، اما نبود نظارت باعث می‌شود کارفرمایانی در مشاغل کامل، حقوق و مزایای شغل ناقص را بدهند که باید با این پدیده برخورد جدی شود.