سلامت روان؛ تغییردهنده بازی برای بهبود زندگی دریانوردان، مراقبت‌های پزشکی و آموزشی و ایجاد تدابیر خاص برای جلوگیری از گسترش بیماری اهمیت بسزایی در حفظ سلامتی دریانوردان دارد.

به گزارش پارسی پرس به نقل از بندر و دریا: دسترسی مستقیم و سریع به کمک‌های پزشکی مناسب همواره در دسترس این گروه نیست و با توجه به اینکه دریانوردی شغلی خطرناک است مراقبت رفتاری و روانی متداول‌ترین پاسخ رفتاری پیشگیری از بیماری‌های شایع در این گروه تلقی می‌شود.

در همین زمینه با دکتر خسرو محمدی، روانشناس بالینی که از سال ۱۳۹۶ در حوزه سلامت روانی دریانوردان فعالیت دارد، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌آید:

دریانوردان با چه بیماری‌هایی روبه‌رو هستند؟

دریانوردان، محیط فیزیکی و شغلی سخت، محدود و دور از خانواده دارند، دریانوردان در فضای چندزبانه و چند فرهنگی خدمت می‌کنند. بنابراین تشکیل گروه سخت است لذا دریانوردی شغلی پر چالش است که زندگی را برایشان استثنایی می‌کند.

این شرایط سخت در حوزه سلامت روان سبب شده دریانوردان در حوزه سلامت روان با یکسری بیماری‌ها دست‌وپنجه نرم کنند.

البته مسائل ایمنی هم وجود دارد که اگر بی‌توجهی شود و یا به‌موقع اقدام نکنند، خطرآفرین است لذا مجبوریم در حیطه دریانوردی مسائل سلامت روان را بیشتر جدی بگیریم.

تاکنون این‌گونه بوده است که به مسائل جسمی و فیزیکی خیلی توجه می‌شود ولی به سلامت روان زیاد توجه نشده است درصورتی‌که با محدودیت‌های جسمی می‌توان کار کرد ولی در شرایط سخت روانی نمی‌توان با شغل ارتباط صحیح برقرار کرد.

موفقیت و رشد به سلامت روانی بر می‌گردد. کسی که سلامت روان ندارد سلامت جسم هم ندارد، بسیاری از مسائل جسمی زمانی اوج می‌گیرد که از لحاظ روانی هم مشکل داشته باشیم.

بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج زمینه و پایه روان‌شناختی دارند. اگر به استرس و روان توجه شود مشکلات نیز رفع می‌شود حتی اگر در سبک زندگی رعایت داشته باشیم ولی استرس داشته باشیم نمی‌توانیم کارایی لازم را داشته باشیم.

بنابراین در شرایط شغلی سخت عامل استرس از کارایی افراد می‌کاهد. یکی از مسائل مهم، مدیریت استرس و خشم است که جزو مهارت‌های زندگی است. کسانی که این مهارت‌ها را یاد بگیرند، می‌توانند خوب زندگی کنند. دریانوردان نیاز به آموزش‌های زندگی دارند، کسانی که مهارت‌های زندگی و کنترل استرس و خشم یاد نداشته نباشند، آسیب می‌بینند.

در دریانوردی آسیب‌های عمدی وجود دارد لذا ارتقاء بهداشت روان و آموزش‌های مهارت‌های زندگی و پیشگیری جزو اولویت‌های ما برای دریانوردان است.

از خدمه تا ملوان و سرمهندس و مدیران دریانوردی باید به سلامت بهداشت روان توجه کنند، یکی از مسائل اساسی مدیران این است که منشأ استرس هستند. اگر با فضای دریا آشنا نباشند افراد را درک نمی‌کنند. اولین لایه مداخلات ما لایه پیشگیری شامل آموزش‌های دریانوردان است و لایه دوم آموزش‌های تخصصی‌تر برای افراد است که برخی از افراد باید در کشتی یاد داشته باشند. بالاخره در هر کشتی باید یک نفر کمک‌های اولیه را یاد داشته باشند.

افراد در این شرایط سخت ممکن است دچار بیماری اضطرابی و استرس و روان پرشی شوند.

این افراد نیاز به یکسری مداخلات اولیه دارند و روانشناس برخط باید وجود داشته باشد تا مداخلات اولیه انجام شود تا کشتی به خشکی برسد تا مداخلات بعدی انجام شود، اگر این مسیر درست انجام شود می‌توانیم از برخی بیماری‌ها جلوگیری کنیم.

از دیگر مشکلات انسانی شاهد عدم تمرکز افراد و مشکلات روحی و روانی هستیم و باید افراد را شناسایی و آموزش دهیم لذا در استخدام و گزینش افراد باید سلامت روانی را در نظر بگیریم همچنین در انتصابات و ارتقاء افراد هم باید مورد ارزیابی دقیق روانشناسان قرار بگیرند.

انجام دوره‌های روانشناسی و ارزیابی روانی دریانوردان از چه زمانی آغاز شده است؟

اصل اساسی برای تشخیص بیماران در جذب افراد، مشاوره بالینی و مصاحبه با افراد است. از سال ۱۳۹۶ موضوع روانشناسی دریانوردان در شرکت ملی نفتکش ایران را آغاز کردیم و تمام دانشجویان مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند و مهارت‌های زندگی را فرا می‌گیرند، ما آموزش کمک‌های روان‌شناختی را از سال ۱۳۹۷ شروع کردیم و مهندس‌ها و افسران این دوره‌ها را می‌گذراند تا اگر بیماری‌ای در سفرهای طولانی به وجود آمد یکسری مداخلات اولیه را انجام دهند.

دریانورد ممکن است یکسری اقدامات روتین را به مدت طولانی با یکسری افراد محدود انجام دهند یعنی محرومیت حسی دارند و حواس گوناگون آن‌ها زیاد کار نمی‌کند لذا استرس‌زا است. محرومیت از خواب، تنهایی، اختلالات خانوادگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، توسعه ما توسعه ارتباطات با خانواده از طریق تلفن همراه است و یا خانواده‌ها در برخی سفرها همراه با افراد باشند.

چه موضوعاتی در تشدید استرس دریانوردان دخیل است و راه‌های پیشگیری آن چیست؟

انزوای اجتماعی و دلتنگی عامل ایجاد استرس در دریانوردان است، باید انواع سرگرمی و توسعه ارتباط خانوادگی و اوقات فراغت در کشتی و خارج از کشتی را تعبیه کنیم تا فرد بازتوانی درمانی شود.

رسیدگی به خانواده‌ها در دورهای که افراد در دریا هستند مهم است که متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد، خانواده‌ها به خاطر نبود پدر خانواده خیلی تنها هستند و خلاء حضور یک نفر همیشه وجود دارد لذا ارتباطات آن‌ها هم دچار اختلال می‌شوند، افراد دریانورد باید خیالشان از خانواده هم راحت باشد لذا خانواده نیاز به حمایت و رسیدگی دارد. نیاز است مدیران، خانواده‌ها و دریانوردان آموزش‌هایی را ببینند که این‌ها شامل مهارت‌های روان‌شناختی است.

مطلب دیگر اینکه باید به حوزه بهزیستی و روانی جسمانی افراد ضمانت اجرا داشته باشیم، بحث ایمنی، پر کردن اوقات فراغت، پرداخت امکانات و تسهیلات کمک‌کننده است اما اصل اساسی ارتباط جدی با روانشناس است و باید افراد بتوانند در حین، قبل و بعد مأموریت با روانشناس در ارتباط باشند. دریانوردان در خصوص مشکلاتشان باید به روانشناس و کلینیک مراجعه کنند، خانواده باید برای مداخلات روانی با پزشک ارتباط داشته باشد. اگر سازمان می‌خواهد موفق باشد باید به این نکته حتماً توجه کنند و روانشناسان حضور پررنگ‌تری را در بین آحاد افراد سازمان داشته باشند.

دغدغه اصلی دریانوردان از نظر جنابعالی چیست؟

دغدغه اصلی دریانوردان، خانواده، انزوای اجتماعی، تنهایی و استرس شغلی است که باید استرس را با ارتباط مؤثر بالادستان با پایین‌دستان کاهش داد و ارتباط انسانی بیشتر مافوق‌ها با زیردستان و مجموعه کارکنان یک مهارت اساسی است که می‌تواند مشکلات را رفع کند.

به‌عنوان یک روانشناس بالینی چه توصیه‌ای به دریانوردان دارید؟

اینکه به سلامت روان خود توجه کنند چرا که سلامت خانوادگی و اجتماعی به سلامت روان برمی‌گردد و از هرچه به سلامت روان آسیب میزند، دوری کنیم.

ورزش، دوری از افکار منفی، مدیریت زمان، ارتباط درست و مؤثر با دیگران، پر کردن اوقات فراغت، داشتن اهداف بلند در زندگی و انجام چکاب‌های روانشناسی در طول سال مهم هستند. آموزش مهارت‌های زندگی و مدیریت استرس و خشم برای تمام کارکنان ستادی و اجرایی واجب است.

چه پیشنهادی به سازمان بنادر و دریانوردی در بحث سلامت روان دریانوردان دارید؟

سلامت روان، سلامت عمومی تلقی می‌شود و بی‌توجهی به آن سبب انواع آسیب‌ها به کارکنان می‌شود لذا توصیه می‌شود به سلامت روان کارکنان با انجام چکاب‌های سالانه، به‌کارگیری روانشناسان، برنامه‌ریزی آموزشی سالانه، استرس را کاهش و کارایی کارکنان را افزایش دهند، تجهیزات گران را در اختیار دریانوردان قرار می‌دهیم که اگر سلامت روان داشته باشند به بهترین شکل از تجهیزات استفاده می‌کنند و چنانچه فرد دارای تنش ذهنی و روانی باشد، خسارت‌هایی را به سیستم، خودش و سازمان وارد می‌کند پس به نفع سازمان بنادر و دریانوردی است که به کارکنان خود در حیطه سلامت روانی کارکنان و دریانوردان توجه کافی داشته باشد. و در پایان اهمیت به بهداشت و سلامت روان و آموزش بهداشت روان و آموزش مداخلات در سازمان حیاتی است.