متن فوق بخشی از پیامی‌ست که از سوی ارینا بوکوا، مدیر کل یونسکو به مناسبت “روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه” در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۲ (۲۰ آبان ۱۳۹۱۱) قرائت شده است. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) از سال ۲۰۰۱ (۱۳۸۰)، روزی را به این عنوان، نام‌گذاری نمود که به مناسبت آن در جوامع علمی و دانشگاهی سراسر جهان جشنواره‌های مختلفی برگزار می‌شود.

آنچه گرامیداشت این روز یادآور آن است، نقش مهم علم در جامعه و نیاز به درگیر کردن عموم گسترده‌تری از مردم در مباحثات و پیشرفت‌های علمی‌ است. واقعیت این است که علم امروزه بیش از پیش با زندگی مردم عجین شده است. افزایش تعداد دانشجویان در مراکز آموزشی و پژوهشی، افزایش کتاب‌های علمی، نشریات ادواری علمی، راه‌یابی محتوای علمی به تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی و … گواهی بر این موضوع است.

انتقال علم از لایه‌های بالاتر و تخصصی جامعه به لایه‌های پایین‌تر و عموم که تحت عنوان ترویج علم از آن یاد می‌شود، امری‌ است که بر عهده برخی نهادهای ترویجی در جامعه از جمله موزه‌ها، مراکز علمی،نمایشگاه‌ها، جشنواره‌های علمی، همایش‌ها، انجمن‌های علمی و رسانه‌ها است.

اما این موضوع از چه جهت اهمیت دارد؟ سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) برخی اهداف نام‌گذاری روزی به این نام را افزایش آگاهی در خصوص نقش علم برای رسیدن به جوامع صلح‌آمیز و پایدار، توسعه همبستگی ملی و بین‌المللی برای به اشتراک گذاشتن علم بین کشورها، تجدید تعهد ملی و بین‌المللی برای استفاده از علم در راستای منافع جوامع و جلب توجه و حمایت نسبت به چالش‌های پیش روی علم عنوان کرده است.

به عبارت دیگر چنان‌چه مردم در زندگی خود پذیرای علم باشند، کیفیت زندگی خود را ارتقاء خواهند داد و از طرف دیگر می‌توانند حامی پیشرفت علم در جامعه باشند. با در نظر گرفتن این موضوع که یافته‌های علم محصول همکاری اجتماعی بوده و به اجتماع تعلق دارند، این حمایت و نگرش مثبت نسبت به علم می‌تواند پیشرفت جامعه و توسعه آن را رقم بزند.

با این حال باید توجه داشت که در اهداف نام‌گذاری این روز از سوی یونسکو، بر مفاهیم صلح، توسعه پایدار و به اشتراک‌گذاری علم بین ملت‌ها تأکید شده است. به عبارتی پیشرفت در این عرصه یک امر انحصاری تلقی نشده و باید به گونه‌ای باشد که همه ملت‌ها از آن بهره‌مند شوند. این موضوع ضرورت از بین رفتن شکاف آگاهی و افزایش عدالت آموزشی را بیش از پیش یادآوری می‌کند، ضمن آن که در گرو تحقق این عدالت است که موجبات صلح و آشتی بین کشورها فراهم می‌شود.

نکته دیگر که در این نام‌گذاری بر آن تأکید شده، علم در خدمت توسعه پایدار است. توسعه پایدار ناظر بر محدودیت‌های بیوفیزیکی کره زمین و فرآیندی‌ است که آینده‌ای مطلوب را از طریق حفظ منابع تجدیدناپذیر، برای بشر رقم می‌زند. به عبارتی چنانچه توسعه پایدار محقق شود، شرایطی فراهم می‌آید که در آن استفاده از منابع و رفع نیازها، یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی را بر هم نزده و زندگی نسل‌های آینده بر روی این کره خاکی را ممکن می‌سازد. بی‌جهت نیست که امروزه ملت‌ها علم و سرمایه علمی را برای دستیابی به اهداف ‌محیط‌زیستی به کار گرفته‌اند.

بنابراین پیشرفت علم نمی‌تواند انحصاری باشد، چنانکه تنیدگی علم با قدرت نیز امروزه به عنوان یکی از چالش‌های اساسی نهاد علم مطرح شده است. خاصیت انباشتگی علم ایجاب می‌کند که متعلق به همگان باشد، موجبات صلح و توسعه پایدار را فراهم آورد و جهان بهتری را برای آیندگان رقم بزند.