اجلاس های منطقه ای را شاید بتوان در زمره اجلاس هایی تفسیر كرد كه كشورهای یك منطقه برای تبادل نظر، تشریك مساعی و افزایش و ارتقای همكاری های منطقه ای برگزار می كنند. در این رابطه، مهم ترین اجلاس های منطقه ای را كه در حوزه ایران در چند سال اخیر به طور مداوم برگزار شده است می توان: اجلاس سه جانبه ایران، افغانستان و پاكستان، ایران، تركیه و جمهوری آذربایجان و اجلاس كشورهای فارسی زبان ایران، تاجیكستان و افغانستان نام برد كه در این میان اجلاس ایران، تركیه و جمهوری آذربایجان دومین اجلاس خود را در شهر نخجوان، جمهوری آذربایجان تجربه می كند. در این زمینه علی اكبر صالحی وزیر امور خارجه كشورمان، روز سه شنبه برای شركت در دومین اجلاس سه جانبه ایران – تركیه و جمهوری آذربایجان وارد نخجوان محل برگزاری این اجلاس شد. سنگ بنای اجلاس وزرای خارجه سه كشور ایران – تركیه و جمهوری آذربایجان در فروردین ماه ۱۳۹۰ و در شهر ارومیه گذاشته شد.بنا بر همین گزارش، صالحی و احمد داود اغلو وزیر امورخارجه تركیه و المار محمدیاراف وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان در این اجلاس در خصوص راهكارهای گسترش همكاری های تجاری بین سه كشور و در خصوص تحولات منطقه ای و مناسبات دوجانبه رایزنی خواهند كرد.

** اجلاس سه جانبه؛ آغازی بر همگرایی

———————————————–

در حالی دومین اجلاس سه جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، تركیه و جمهوری آذربایجان برگزار می شود كه سه كشور در طول سال های گذشته گام های اساسی و مثبتی برای ارتقا و افزایش مناسبات اقتصادی برداشته اند. به طوری كه حجم روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با تركیه در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) حدود ۱۱ میلیارد دلار و با جمهوری آذربایجان ۵۰۰ میلیون دلار كه این حجم روابط بر اساس توافقات حاصله بسرعت افزایش خواهد یافت. در این میان، نمود گسترش این روابط را می توان در حوزه های تبادلات گازی و برق میان سه كشور یافت. در حوزه صادرات گاز، بر اساس قرارداد ۲۳ ساله، جمهوری اسلامی ایران سالانه ۱۰ میلیارد متر مكعب گاز طبیعی به تركیه صادر می كند كه براساس همین قرارداد در سال ۲۰۱۰ به طور متوسط روزانه ۳۰ میلیون متر مكعب گاز به تركیه صادر شده است. هم اكنون جمهوری آذربایجان در قالب قرارداد مبادله سالانه حدود ۳۵۰ میلیون متر مكعب گاز به ایران می‌دهد و ایران نیز به همان میزان گاز به جمهوری خودمختار نخجوان گاز تحویل می‌دهد. همچنین، ارتباط الكتریكی با كشور آذربایجان از سال ۱۹۹۲(۱۳۷۱) شروع شده و فروش برق به این كشور تا سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹)ادامه یافت. سپس از سال ۲۰۰۱ میلادی (۱۳۸۰) تبادل با این كشور آغاز گردید و تاكنون در حدود ۴ میلیارد كیلووات ساعت انرژی برق با این كشور تبادل گردیده است. مقداری از انرژی وارداتی از جمهوری آذربایجان به منطقه نخجوان ترانزیت می گردد. فروش انرژی به كشور تركیه از سال ۱۹۹۶(۱۳۷۵) تا ماه مارس ۲۰۰۲ (فروردین ۱۳۸۱)صورت گرفته و سپس به درخواست طرف تركیه ای متوقف شد. ترانزیت برق به این كشور طبق قرداد سه جانبه ایران- تركیه و تركمنستان از طریق خط انتقال ۴۰۰ كیلوولت از دسامبر ۲۰۰۳ (دی ۱۳۸۲) آغاز گردیده و تاكنون بالغ بر ۳میلیارد و ۴۰۰ میلیون كیلووات ساعت انرژی برق به این كشور ترانزیت شده است. در ضمن قرارداد فروش مستقیم برق به این كشور نیز از سپتامبر۲۰۱۰ (آذر۱۳۸۹) آغاز گردیده است. حجم مبادلات نشان می دهد كه سه كشور تلاش می كنند تا فضای اقتصادی مابین خود را در وضعیت درك و تامین نیازهای متقابل قرار دهند كه این فضا می تواند زمینه های همگرایی منطقه ای را نیز فراهم سازد.

از دیگر سو، موضوعی كه از سال های گذشته تاكنون، از اولویت های اصلی میان سه طرف بوده، موضوع ترتیبات امنیتی مشترك، حل مشكلات امنیتی منطقه، همكاری بین كشورهای منطقه بدون حضور و دخالت بازیگران فرامنطقه ای است كه در حوزه امنیت منطقه‌ای و همچنین در حوزه قفقاز دنبال شده است. در حوزه امنیتی هرچند فضای مثبت برای تعامل میان سه طرف و به ویژه میان جمهوری اسلامی ایران و تركیه ایجاد شده است كه نمود آن در همكاری برای مقابله با گروههای تروریستی در مرز دو كشور بود، اما هنوز این همكاری های سه جانبه به ایجاد ترتیبات امنیتی بادوام نیانجامیده است. در این چارچوب، سه كشور در حالی در اجلاس سه جانبه شركت می كنند كه تلاش برای ایجاد ترتیبات امنیتی مشترك می تواند از اولویت های آنها برای رفع چالش های امنیت منطقه ای موجود و به تیع آن، ارتقای همگرایی سیاسی- امنیتی باشد.

** جمع بندی

————

همكاری های منطقه ای در قالب های اقتصادی و سیاسی همواره یكی از اولویت های سیاست خارجی كشورها برای پیشبرد اهداف و منافع ملی است كه اهداف و منافع را می توان در چارچوب هایی از نگاه برد- برد تعریف كرد. چراكه در فضای منطقه ای همكاری مبتنی بر رویكرد برد- برد می تواند به افزایش و ارتقا امنیت در همه حوزه ها بیانجامد. براین مبنا، اجلاس سه جانبه وزرای امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، تركیه و جمهوری آذربایجان را می توان از جمله اجلاس هایی توصیف كرد كه چارچوب های همكاری سه كشور را برای آینده ای همگرا و مشترك می سازد.