بلافاصله رئیس‌جمهوری آمریکا در توییتی مبادله زندانیان با ایران را حاصل «یک مذاکره بسیار منصفانه» توصیف کرد و مدعی شد که این امر نشانه آن است که واشنگتن و تهران می‌توانند با هم به توافق دست یابند. در همین ارتباط و در تحولی تازه، سخنگوی دولت ایران اعلام کرد که ایران برای تبادل همه زندانیان ایرانی و آمریکایی آمادگی دارد و نیازی به میانجیگری در این رابطه نیست. البته ربیعی گفت که طرف آمریکایی هنوز در این خصوص اعلام نظر نکرده است. به گزارش جماران، علی ربیعی ادامه داد: ما اعلام کردیم که بدون هیچ پیش‌شرطی آمادگی تبادل برای همه زندانیان و گفت‌وگو برای این آزادی وجود دارد، اما آمریکا است که تاکنون از پاسخ خودداری کرده و امیدواریم که در شرایط شیوع بیماری کووید-۱۹ که جان شهروندان ایرانی را در زندان‌های آمریکا تهدید می‌کند، دولت آمریکا سرانجام مراقبت از جان انسان‌ها را به سیاست ترجیح دهد و به این مسیر برگردد. سخنگوی دولت تاکید کرد: همین جا هم اعلام می‌کنیم که ما دولت آمریکا را مسوول جان و سلامت همه شهروندان ایرانی می‌دانیم که از خانواده‌های خود دور هستند. در عین حال اطلاعاتی داریم که شهروندان ایرانی در زندان‌های آمریکا در شرایط مطلوبی نیستند و به خوبی مراقبت نمی‌شوند. این برای ما نگران‌کننده است. ربیعی تاکید کرد: با این حال به‌نظر ما می‌آید آمریکا نسبت به گذشته آمادگی بیشتری برای خاتمه دادن به این وضعیت دارد. به همین دلیل اکنون قضاوت نهایی را نمی‌کنیم و موکول می‌کنیم به مشاهده پیشرفت محسوسی که در جریان امور باشد.

نیازی به میانجی نیست

ربیعی در بخش دیگری از اظهاراتش در پاسخ به این پرسش که آیا کشوری به‌عنوان میانجی برای گفت‌وگو در این خصوص مامور شده یا خیر، اظهار کرد: دولت آمریکا از آمادگی ما مطلع شده و ما فکر می‌کنیم نیازی به قرار دادن میانجی نیست با این حال در صورت موافقت طرف آمریکایی، دفتر حفاظت از منافع ایران نظرات ما را درباره جزئیات، شامل نحوه و زمان انجام این مبادله به واشنگتن اعلام خواهد کرد. سخنگوی دولت یادآور شد: ما اعلام کردیم که آمادگی بحث کردن پیرامون آزاد کردن همه زندانیان را داریم، این طرف آمریکایی است که باید در این زمینه اعلام نظر کند و شواهدی درباره تغییر دیدگاه آنها وجود دارد. پیش‌تر سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز اعلام کرده بود که ایران پیشنهاد مبادله زندانیان با اروپا را مطرح کرده و درباره آمریکا نیز این پیشنهاد همچنان روی میز است. عباس موسوی روز دوشنبه ۱۵ اردیبهشت، در نشست خبری با رسانه‌ها گفت وزارت خارجه پیگیر آزادی زندانیان ایرانی در اروپا، آمریکا و دیگر کشورها بوده است. موسوی همچنین بدون ذکر نام گفت: «حتی درخصوص برخی افراد پیشنهاد تبادل داده بودیم که امیدواریم انجام شود… اگر امکان تبادل باشد این آمادگی از سوی ما اعلام شده است.» عباس موسوی همچنین ۲۹ مهر ۹۸ خبر داد که جمهوری اسلامی فهرستی را برای مبادله زندانیان با آمریکا به دولت این کشور ارائه کرده است. در فروردین‌ماه ۹۸ نیز رولان مارشال، پژوهشگر فرانسوی زندانی در ایران و جلال روح‌الله‌نژاد، مهندس ایرانی، که در فرانسه زندانی بود همزمان آزاد شدند. ژیائو وانگ، پژوهشگر آمریکایی دانشگاه پرینستون نیز شنبه ۱۶ آذر ۹۸ با مسعود سلیمانی، پژوهشگر ایرانی که در آمریکا در بازداشت بود، مبادله شدند. بلافاصله پس از این تبادل، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در توییتی از ایران بابت آزادی زندانی آمریکایی قدردانی کرد. او نوشت: (کسی که) در دوران ریاست‌جمهوری اوباما (به‌‌رغم پرداخت ۱۵۰ میلیارد دلار هدیه!) زندانی شده بود، در دولت ترامپ بازگردانده شد. از ایران بابت «مذاکره خیلی منصفانه» تشکر می‌کنم. می‌بینید که می‌توانیم با هم به توافق برسیم.

در دی‌ ۹۴ نیز همزمان با اجرایی شدن برجام، ایران چند شهروند آمریکایی از جمله جیسون رضاییان را آزاد کرد و در قبال آن، آمریکا با آزادی هفت ایرانی زندانی در این کشور موافقت کرد. این تحولات در شرایطی است که مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا ۱۷ اردیبهشت ۹۹ در یک نشست خبری اعلام کرد که دولت سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در جمهوری اسلامی ایران، از مقامات ایران درخواست کرده است که با تمدید مرخصی زندانیان آمریکایی ــ که به‌دلایل بشردوستانه و با موافقت مقامات قضائی جمهوری اسلامی ایران در مرخصی به‌سر می‌برند ــ موافقت کنند.

نگاه کارشناس

در ارتباط با موضوع تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا دکتر طهمورث غلامی، پژوهشگر ارشد مسائل آمریکا در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت که قصد و نیت مقامات آمریکا این است که از هر روزنه‌ای برای آغاز مذاکرات جامع با ایران استفاده کنند. حتی در ایام شیوع کرونا در ایران، مقامات دولت ترامپ به‌دنبال این بودند که به بهانه باز کردن مسیر کمک‌های بشردوستانه، گفت‌وگو را کلید بزنند. از این رو به‌نظر می‌رسد مقامات آمریکایی بار دیگر امیدوارند تبادل زندانیان که یک موضوع بشردوستانه است، زمینه‌های مذاکرات بین دو کشور را فراهم کند. دکتر غلامی با بیان اینکه در واقعیت این تبادل نمی‌تواند زمینه مذاکرات جامع را فراهم کند، افزود: «با وجود بحران کرونا و نگرانی دو طرف برای سلامت زندانیان خود، اما در شرایط فعلی هیچ انگیزه معقول و منطقی از طرف ایران برای آغاز مذاکرات جامع با آمریکا وجود ندارد. به‌دنبال ترور سردار سلیمانی مسیر گفت‌وگو بیش از پیش بین دو کشور بسته شده و با توجه به تضعیف موقعیت داخلی ترامپ در اثر بحران کرونا، بعید به‌نظر می‌رسد که ایران به‌دنبال این باشد که در ماه‌های پایانی دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، با آمریکا وارد گفت‌وگو شود.»