مومنان، بهشت را با رودهایی تجسم می‌کنند که در آن شیر و عسل جاری است و تقریبا تمام حکما و اطبای قدیم و جدید به خاصیت درمانی و دارویی شگفت‌انگیز آن معترف‌اند. عسل، مایع غلیظ و چسبناکی که زنبور به مشقت فراوان تولید می‌کند، از عهد باستان تا همین امروز برای بشر هم یک خوراک شیرین و گوارا بوده است و هم دارو؛ امروز هم که تولید آن صنعتی است، پول‌ساز است. گزارش زیر به کسب و کار جنبه درمانی عسل می‌پردازد؛ کسب و کاری که با نام عسل‌درمانی این روزها درآمد خوبی برای سرمایه‌گذارانش ایجاد کرده است.

آمارها می‌گویند، سالانه حداقل ۳۰۰ هزار تن عسل در جهان تولید مي‌شود. ایران با تولید ۵۰ هزار تن و صادرات ۲ هزار تن (که البته نسبت به تولید رقم ناچیزی است) از نظر تولید و صادرات در جایگاه یازدهم جهان ایستاده است؛ سهمی که حداقل باعث شده است تا از واردکنندگان این ماده شفابخش نباشیم. اما صرف‌نظر از مصارف خوراکی عسل، موارد درمانی عسل تا چه اندازه برای مردم شناخته شده است و سرمایه‌گذاران این بخش صنعتی تا چه حد بر موارد درمانی آن تاکید دارند؟ 

دکتر محمد رضا صادقی در این‌باره می‌گوید: «امروزه از عسل برای درمان بیماری‌هایی نظیر بیماری‌های قلبی، پوستی، درمان ریزش مو، عفونت‌های مثانه، سرماخوردگی و برخی از بیماری‌های گوارشی و عصبی استفاده می‌کنند که البته باید دانست بسیاری از این درمان‌ها ریشه‌های سنتی دارند؛ مثلاً ابن سینا در کتاب قانون عسل را با مخلوطی از گردوی کوبیده و یا برگ گل سرخ و دیگر گیاهان دارویی تجويز می‌کند و خواص شگفت‌انگیزی هم برای آن ذکر کرده است که در برخی از موارد به نظر اغراق آمیز می‌آید؛ اما با این حال نمی‌توان منکر خواص درمانی عسل بود.» 

فروشندگان عسل‌های طبیعی اعتقادشان به خواص دارویی عسل محکم‌تر است و با جدیت بیشتری برای آن تبلیغ می‌کنند. امیرحسین که البته علاقه‌ای به تبلیغ شهرت خانوادگی و برند مغازه‌اش ندارد، می‌گوید: «هنگامی که مردم از درمان‌های مدرن نتیجه‌ای نمی‌گیرند و مدام خود را مورد بازیچه بیمارستان‌های خصوصی و بی‌توجهی بیمارستان‌های دولتی می‌بینند، به درمان‌های سنتی روی می‌آورند که البته عسل یکی از این درمان‌هاست.» 

امیرحسین البته قیمت بالای عسل‌های طبیعی را نیز این‌گونه توجیه می‌کند که هر چقدر هم قیمت عسل زياد باشد، باز هم از یک بار سر زدن به هر درمانگاهی برای درمان یک بیماری ساده ارزان‌تر است. بنا به گفته این فروشنده عسل، اکنون گران‌ترین عسل داخلی موجود در بازار عسل ارتفاعات اورامانات است که به قیمت تقریباً هر کیلو تا ۹۵ هزار تومان فروخته می‌شود و باز هم نسبت به ویزیت پزشک و درمان بیماری‌های ساده، ارزان است. 

در چند سال اخیر برندهای عسل‌های دارویی و طبیعی نیز در کشور شروع به بازاریابی کرده‌اند که نشان‌دهنده کسب و کار پررونق تولیدکنندگان عسل است؛ گویی تولیدکنندگان عسل‌های طبیعی به این نتیجه رسیده‌اند که تولیدات خود را با برندسازی، مستقیم و با حذف واسطه‌ها به دست مردم برسانند و البته در این میان این تنها عسل نیست که به فروش می‌رسد؛ زیرا یک تولیدکننده عسل تولیدات دیگری هم دارد که گاه بسیار گران‌قیمت‌تر و ارزشمندتر از خود عسل است. به عنوان مثال ژل رویال، یا همان

ایران با تولید 50 هزار تن و صادرات 2 هزار تن(که البته نسبت به تولید رقم ناچیزی است) در جایگاه یازدهم جهان از نظر تولید و صادرات ایستاده است

غذای ملکه، اکنون به قیمت هر گرم ۲ هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد و یا بَرِموم و گرده گل که از محصولات پرطرفدار تولیدکنندگان عسل است و مستقیماً برای خواص دارویی و زیبایی از آنها استفاده درمانی می‌شود. 

البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که برای عسل هر گیاهی، اثرات درمانی جداگانه‌ای ذکر شده است؛ اثراتی درمانی که بنا به گفته پزشکان چندان هم مورد وثوق و اطمینان نیست. عسل یونجه را ملین و خون‌ساز می‌دانند که نشاط‌آور است و برای درمان بیماری‌های اعصاب کاربرد دارد و حافظه را هم تقویت می‌کند؛ عسل زعفران تقویت‌کننده کبد و مثانه است و عسل آویشن را ضد سرفه، ضد زخم معده و ضد ضعف و بی‌حالی می‌دانند و… . قیمت این‌گونه عسل‌ها هم البته ارزان‌تر است. از ۱۷ هزار تومان تا ۳۴ هزارتومان برای هر نیم‌کیلو و البته در مقایسه با قیمت عسل‌های صنعتی که هیچ عطر و طعمی ندارند و هر کیلو از آنها را حداکثر به قیمت ۸ هزار تومان می‌توان خرید، گران‌تر به نظر می رسند. 

امیر که در کار صادرات عسل دستی دارد، کسب و کار صادارت عسل را پررونق می‌داند و می‌گوید: عسل مرکبات و یونجه ایران در دنیا شناخته‌شده است و عسل کوهستان‌های ایران هم طرفداران خودش را دارد. هر کیلوگرم از این عسل به قیمت ۲۰ تا ۴۰ دینار در کشورهای عربی به فروش می‌رسد، گرچه بیشتر صادرات ما به ترکیه است که خودش صادرکننده قدري به حساب می‌آید و بیشتر عسل ما را با بسته‌بندی مجدد به نام خودش به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌کند. به گفته این فعال صادراتی، ضعف در بسته‌بندی موضوعی است که گویی هیچ‌گاه در این مملکت قصد حل شدن ندارد. 

صداقت، صادرکننده دیگری درباره بازار عسل
ایرانی در خارج از کشور می‌گوید: عسل ایرانی مشتریانش را دارد و خوشبختانه هنوز این بازار را كامل از دست نداده‌ایم. این را می‌دانید که وارداتش هم ممنوع است و این برای تولیدکنندگان عسل امتیاز مثبتی تلقی می‌شود؛ زیرا هنگامی که واردات ممنوع باشد، تولیدکننده داخلی می‌تواند روی پای خودش بایستد. به نظر می‌رسد مسئولان در مورد کالاهای دیگر درس عبرت گرفتند و نگذاشتند همان اتفاقات در مورد عسل نیز تکرار شود؛ ضمن اینکه مردم به عسل اقبال خوبی نشان می‌دهند و علی‌رغم اینکه قیمت‌ها افزایش يافته، خرید مردم چندان کاهش پیدا نکرده است؛ البته اینکه عسل را تنها در وعده صبحانه مصرف می‌کنند، از نظر ما تولیدکنندگان کافی نیست؛ زیرا عسل این ظرفیت را دارد که در ساعات دیگر روز مثل عصرانه و یا وعده‌های پیش از ناهار و یا شام هم مصرف شود. 

در حال حاضر با وجود قیمت زيادي که برای عسل‌های دارویی و گیاهی به چشم می‌خورد، عسل را می‌توان هنوز جزء مواد خوراکی و دارویی ارزان‌قیمت به حساب آورد؛ البته موارد استثنایی هم وجود دارد، اما در مجموع باید دانست هر کیلو عسل یونجه را که تا حدود ۳۰ هزار تومان یا کمی کمتر قیمت‌گذاری می‌شود، می‌توان در عرض نزدیک به سه هفته مصرف کرد و این یعنی قیمتی مناسب برای صبحانه‌ای هر روزه؛ صبحانه‌ای که علاوه بر انرژی فوق‌العاده‌اش خواص درمانی شگفت‌انگیزی هم دارد و امروز هر چقدر هم که بدبینانه به درمان‌های سنتی نگاه کنیم، می‌دانیم عسل اگر نتواند در نقش درمانگر هم ظاهر شود، می‌تواند با تقویت قوای بدن حداقل از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیش‌گیری کند.

فرشید غضنفرپور